Gorbeiako Parke Naturala

Orroaldia Gorbeian Gozatu oreinaren orroa entzunez.

Urtero, udaren amaieran, Gorbeiako Parke Naturalaren Arabako isurialdean "orroaldia" izaten da. "Orroaldia" hitzak oreinaren ugalketa edo araldia nahiz arrek garai horretan egiten duten orroa edo garrasia izendatzen ditu. Espeziearen garapen naturalaren arabera, babestutako Guneko lasaitasun baldintzen araberakoa izango da orroaldiaren garapena.

Eskualde jakin batean, urte batetik bestera oso gutxi aldatzen da orroaldia. Irailaren hasieran hasten da Gorbeian, oreinaren araldiak bi-bost aste irauten du, urriaren lehenera arte, Gorbeian.

Bisita gidatuak: Plazak zozketa bidez esleitzeko irizpideak

Arabako Foru Aldundiak lau bisita gidatu eskaintzen ditu Gorbeiako Parke Naturalean oreinen orroaldia ikusteko. Ikuskizun naturala da, eta behaketa-puntu espezifikoetatik ezagutu ahal izango da, hamabost pertsonako talde txikietan bisitak eginez:

• Izena emateko Parkearen web orria erabili beharko da.
• Bisita-taldeak 15 lagunekoak izango dira, gehi gidari laguntzailea(k).
• Izena emateko eskabidean, titularraz gain, beste bi laguntzaileri eman ahal izango zaie izena gehienez.
• Izena emateko eskabide bakoitzak eskainitako lau egunetatik bi bakarrik aukeratu ahal izango ditu.
• Inskribatutako pertsona bakoitza (titularra edo laguntzailea) behin bakarrik hartuko da kontuan zozketa bakoitzerako (gehienez bi egun), eta automatikoki ezabatuko dira pertsona bikoiztuak agertzen diren inskripzio guztiak.
• Zozketa bereiz egingo da egun bakoitzerako, eta inskripzio bakoitzak erregistro-zenbaki bat izango du. Zenbaki horiek erabiliko dira zozketa egiteko.

Oreinen jokabidea

Oreina urtearen zatirik handienean taldean bizi den espeziea da, nahiz eta bi sexuetako helduak bereizita bizi, araldian izan ezik. Eme eta ar gazteen taldeak lurralde propioetan bizi dira, batzuetan adin ertaineko arrek okupatutakoetatik ez oso urrun. Orein handiak urrunago mantentzen dira, sektore partikularretan, askotan askoz urrunago.

Irailaren hasieran, emeak bildu egiten dira, ezinegonik eta urduri, eta kumeak bidali egiten dituzte. Adin guztietako orein handiek, kanporatzen dituzten gazteek izan ezik, emeen lurraldeetan "orroaldi-tokiak" izenez ezagutzen ditugun lekuak hartzen dituzte. Kokaleku horiek arrisku bat antzematea edo arrotza hurbiltzen ari dela ikustea errazten dute. Orroaldia gaueko kontzertuekin, elkar beldurtzeko erronkekin, eta sei eta bederatzi urte bitarteko oreinen arteko borrokekin hasten da.

Arren marrua edo orroa da ugalketa-aldiko adierazpenik bereizgarriena. Oreinek ahotsaren bidez elkar aztertzeko eta neurtzeko lengoaia da orroa; orroen intentsitateak, modulazioak eta maiztasunak arren artean hierarkia bat ezartzen dute.

Eme gehienak araldian sartzen direnean izaten da orroaldiaren une gorena, eta batez ere gauez agertzen da, animalien arteko kontaktuak orduan izaten baitira gehien.

Gomendioak

Espeziearentzat kritikoa den aldi honetan gizakiaren asaldurak murrizteko, gogoratu:

• Sarriako Parketxera joan Gorbeiako Parke Naturaleko oreinen orroaldiaz informatzera.
• Parkeko Xenden Sare Orokorrean gomendatutako tarteak daude animaliak behatu eta entzuteko (ikus mapa).
• “Orroaren sektorean” oinezko ibilbideak Xenden Sare Orokorretik (ikus mapa) egin behar dira, ezin da horietatik inola ere atera.
• Oreinen jokabide naturala ez asaldatzeko, gorde animaliekiko distantzia eta ez hurbildu haiengana.
• Ez izutu animaliak, eta ez aztoratu, egon ezkutuan, geldirik eta isilik, horrela aukera gehiago izango dituzu oreinak behatzeko.

Egun, gutxi gorabehera 600 orein daude Gorbeiako parke naturalean, populazio arabarraren % 50 inguru. Orroaldian espeziea babesteko eta sakabanatzea eragozteko, aldundiaren Ingurumen Sailak parkeko pista eta bideetako jarduerak eta erabilerak murrizten ditu.

Xendazaletasuna Gorbeiako parke naturalean Bertan sortu ziren euskal mendizaletasunaren pertsona ospetsuak.

Gorbeiako Parke Naturalak - Euskal Autonomia Erkidegoko zabalenak - natura- eta kultura-altxor ugari ditu bertan. Xenda-sare batek - batzuk Arabako isurialdean hasten dira eta beste batzuk Bizkaikoan- aukera ematen dio ibiltariari gune babestu horretako paraje ederrak ezagutzeko, bertako flora eta fauna ikusteko, eta, halaber, lurralde horretan bizi izan ziren eta bizi diren gizakien tradizioak eta kultura ezagutzeko. Txangorik ohikoena Gurutze famatura igotzea da.

Horretarako, hainbat aukera daude: Baia-Gorbeia, Pagomakurre, Murua... xendak. Beste ibilbide batzuetan, giza historiaren "aztarnak" ikus daitezke, hala nola, trikuharriak, menhirreak, kortak, ikaztegiak, errotak eta txabolak.

Isilik eta natura errespetatuz paseatzen bada, Gorbeiak bere aurpegirik naturalena “erakutsiz” eskertzen du. Horrela, oreina, okilak, igel gorria... ikusi edo entzun daitezke. Bertako basoetan eta mendietako larreetan paseatuz, ibai eta erreken ondoan eta harkaitzen artean, argi eta garbi ulertzen da zergatik den Gorbeia gaur egun naturagune babestua. Aldi berean, kontserbatu egin behar dela ulertzen laguntzen du, etorkizuneko belaunaldiek bide horiek zeharkatzen dituztenean, beren balio natural guztiez gozatzen jarraitu ahal izateko.

Hona hemen hainbat ideia Parkea ezagutzeko:

Giza aztarna Gorbeian Herri baten sustraiak.

Kultura-ondarea Parke Natural batean kontserbatu beharreko elementuen multzoaren parte da. Zeregin hori biodibertsitatearen kontserbazioari buruzko araudian jasota dago, eta gure gune babestu izendatu dira. Zeregin horrek zentzu berezia du Gorbeia bezalako inguruneetan, benetako paisaia kulturala baita, eta naturak eta gizakiak egitura banaezina osatzen dute bertan.

Gailurreko larreetatik hasi (memoria historikoa daukagunetik erabiltzen dira) eta ikatzetarako modelatutako pagadi motzetaraino, erabilera-aldaketa handia izan da Gorbeian. Apurka-apurka, lanbide, ohitura eta jarduera ekonomikoak ezagutzen ari gara, eta horiek are gehiago aberasten dute Euskadin mendi-tradizio handiena duen eta Parke Natural kutunenetako baten izaera. Erlategiak, gaztainak gordetzekoak, mintegiak, karobiak, iturriak, zubiak, otso-lekuak eta harrobi errotariak aurkitu dira. Ondo ezagutzen ditugu abeltzaintza-ibilbidea, egurraren erabilera eta uraren indarraren erabilera burdinola eta errotetarako.

Jende, istorio eta soinuen iruditeria hau bizirik mantentzen da, Gorbeia inguruko herrietan aurki ditzakezun museo ugarien bitartez. Ez ahaztu tarte bat eskaintzea Gorbeiara egindako bisitan. Informazio guztia hemen duzu: https://www.gorbeiaeuskadi.com/cultura-patrimonio-gorbeia